Poperinge, Sint-Annastraat
Robert Toussaint, Poperinge
Sint-Annastraatjes (vroeger: Gaepaertstraetjen), is een smal recht autovrij kort verbindingsstraatje tussen de Casselstraat en de Werf, waarin links een 5 arbeiderswoningen staan onder een pannen zadeldak. Voorts een lange tuinmuur met daarachter een 8 garages. Rechts een 3-tal woningen, de ingang van het Sint-Annaplein, het cultureel centrum Ghybe met aanpalend het St.-Michielsgesticht.
de spellewerkege, vlak naast mijn deur.
De heilige Anna, naar wie dit straatje genoemd is de patrones van weduwen, de kantwerkster (streektaal: spellewerkege) en kleermakers. Feestdag: 26 juli, samen met de H. Joachim.
Enkel in de Sint-Annastraat hebben de witgekalkte huizen nr. 5 en nr. 7 een deur aan de vermelde straat. Boven de deuromlijsting van nr. 7 is er een gepolychromeerde gevelsteen ingemetseld met de voorstelling van een vlammend doorboord hart, omgeven met een doornenkroon met het jaartal 1769 en een kruis herinnert aan de stichting van dit pand.
Enkele meters verderop de toegangspoort tot het Sint-Annaplein. Erboven, een kleine rechthoekige nis met daarin een beeld achter een fraai gesmeed ijzeren traliehekje. Oorspronkelijk was het een 18e -eeuws houten beeld van de Heilige Anna, de patrones van de weduwen en kantwerksters. Anna wordt voorgesteld met een weduwensluier of hoofddoek en een rode (liefde) of groene (hoop) mantel. Er stond een kind aan haar zijde, haar dochter Maria, terwijl zij wijst naar het boek die het meisjes in de hand houdt, wat herinnert aan Anna’s lessen om Maria in te wijden in de Heilige Schrift. In de zeventiger jaren, van de vorige eeuw werd dit beeld uit zijn nis genomen en op onverklaarbare wijze vernietigd.
Vlak achter de poort tussen de huisjes een overzolderde ingang. En zo kom men op het St.-Annaplein met aaneengesloten huisjes gegroepeerd onder een licht gebogen zadeldak, bedekt met Vlaamse dakpannen, met overstekende dakrand, hanggoot, houten dakkapellen met leibedekking aan de zijkanten. Ze vromen één geheel, een opeenvolging van ramen en deuren met daarvoor 1,5 meter brede stoep van bakstenen rondom een rechthoekige binnentuin. Met in het midden een gemeenschappelijke waterpomp. Het zijn voorbeelden van eenvoudige 18e-eeuws vakbouwwerk.
Poperinge - Het Weeuwhof of Sint-Annaplein uit 1769 lijkt op een middeleeuws begijnhof
Het is een oase van rust en het loont de moeite om het te bezoeken.
In het smalle Sint-Annastraatje (vroeger : Gaepaertstraetjen), ruim tweehonderdvijftig jaar geleden, stond vroeger aan de noordzijde een hoppeveld dat anno 1768 gerooid werd. Op deze plaats liet op 26 januari 1769 Z.E.H. Ferdinandus Ignatius Franciscus Kanunnik Proventier, kanunnik verbonden aan het kapittel van Terwaan en Sint-Omaars, en aan het seminarie van Ieper, liet 12 huisje bouwen voor arme weeuwen (weduwen) en ongehuwde en alleenstaande vrouwen, minstens 60 jaar oud en hulpbehoevend onder de bescherming van de H. Anna.
In 1782 werd het Weeuwhof uitgebreid met 9 huisjes en groeide aan tot ze in totaal 26 huisjes telde geschonken door kanunnik Ignatius Franciscus Mazeman (1736-1795), neef van de stichter Ferdinandus Ignatius Provenier, waardoor een gesloten binnenkoer ontstond.
Ruim zevenenvijftig jaar later in 1839 schonken de erfgenamen van baron Jacobus Franciscus Mazeman (1733-1790) en Marie-Claire van de Goesteene de stichting bestaande uit een hof met 26 huisjes en een woning nr. 5 in de St.-Annastraat aan het armbestuur van Poperinge.
De waterpomp dat in het midden van het plein staat tussen gesnoeide buxusboompjes verwijst naar de 3 weldoeners-stichters.
Op de drie van de vier zijden van de arduinen blok rond de pomp staat de stichtingsgeschiedenis gebeiteld:
- FONDATION MR. LE CHANOINE PROVENTIER 1769
- FONDATION MR. LE CHANOINE MAZEMAN 1782
- DONATION MR. ME. MAZEMAN DE COUTHOVE 1839
De familiestamboom is gratis terug te vinden op Google = Robert Toussaint Poperinge = Robert Toussaint (rtoussaint2) – Geneanet = Stamboom bekijken = bovenaan rechts de naam in vullen.
Ignatius Laurentius PROVENTIER x Marie-Claire WARNEYS
° Poperinge, 12-02-1663 ° Hazebrouck, ca 1665
† Poperinge, 23-09-1734 †
x Poperinge, 01-12-1691
Zoon:
Ferdinandus Ignatius Franciscus PROVENTIER
° Poperinge, 30-04-1699 - , kanunnik verbonden aan het kapittel van Terwaan en Sint-Omaars, zesde president van het bisschoppelijk Seminarie van Ieper.
† Ieper, 01-10-1671
Zijn zuster Anna Francisca PROVENTIER trouwde op 23 augustus 1723 te Poperinge met Joannes Jacobus MAZEMAN. Joannes Jacobus kocht in 1743 aan de erfgenamen van de markies de HEM 2/3 van de heerlijkheid van het Couthof te Proven. Zijn broer François Bertin kocht 1/3.
Joannes Jacobus MAZEMAN x Anna Francisca PROVENTIER
° Poperinge, 16-12-1692 ° Poperinge, 17-03-1697
† Poperinge, 22-10-1764 † Poperinge, 13-01-1774
x Poperinge, 23-08-1723
Zoon:
Ignatius Franciscus MAZEMAN
° Poperinge, 14-03-1736, kanunnik van Sint-Maartens te Ieper.
† Ieper, 11-02-1795
Een broer van Ignatius Franciscus, Jacobus Franciscus MAZEMAN (1733-1790) trouwde op 26 april 1766 te Poperinge met Marie-Claire Josépha Thérèsia van de GOESTEENE (1748-1831), dochter van Jacques Dominique Joseph (1707-1795) en Marie Claire van de GOESTEENE (1716-1754), beide uit Poperinge.
Jacobus Franciscus liet in 1763 op het Couthof te Proven een kasteel bouwen in Frans-classicistische stijl. Hij werd tot de adel verheven op 6 februari 1772 te Wenen als heer van 't Couthof door Keizerin Marie-Thérèsia. Hij was dan ook de eerste die de naam: Baron Mazeman de Couthove mocht dragen. Zijn erfgenamen, wonende te Proven en te Ieper, schonken in 1839 de stichting bestaande uit een hof met 26 huisjes en een woning nr. 5 in de St.-Annastraat aan het armbestuur (O.C.M.W.) van Poperinge.
Recht tegenover de toegangspoort op het Sint-Annaplein, achter de waterpomp, de gevelsteen met het alziende “Oog Gods” uit 1782 ingemetseld tussen de huisdeuren nr.12 en nr.13.
De gevelsteen het alziende oog verwijzend naar het vroegere interne reglement van kanunnik Proventier moest de oude vrouwtjes de nodige schrik inboezemen, opdat ze aan de strenge reglementering zouden blijven gehoorzamen.
De bewoonsters volgden een strikt reglement. Zo mochten zij niet meer bedelen en niet meer profiteren van de “brooddeel” in kerken, ter gelegenheid van begrafenissen of andere speciale giften. Indien hun gezondheid het toeliet, moesten ze zondags en op de speciale feestdagen “in de mis of sermoenen aanwezig zijn.’s Avonds vóór sluitingsuur in hun huisje zijn en geen mochten mannen uitnodigen. De poort werd in de zomer gesloten om 21.00 u. en s’ winters om 19.00 u. De woning nr. 5 in de St.-Annastraat is nooit onderworpen geweest aan het interne reglement van het plein.
Op St.-Maartensdag (11 november) kregen ze elk 150 houtbundels als provisie voor de winter.
Gezicht ca. 1898.
Gezicht op het Weeuwhof omstreeks 1900 waarop enkele waslijnen en wat gras om de was te bleken.
Bij het begin van de 20ste eeuw lag een haast troosteloos binnenplein tussen de naakte gevels van de huisjes. Het functionele aspect haalde het in die dagen op het esthetische: enkele waslijnen en was en wat gras om de was te bleken.
Gezicht op het Weeuwhof ca. 1910.
De pomp waarop nog de lantaarn staat. Het poortje uiterst rechts gaf toegang tot de gemeenschappelijke toiletten. Nu: tussen de huisje nr. 16 en 17. Foto ca. 1925 uit het driemaandelijks heemkundig tijdschrift “Aan de Schreve” 14e jaargang 1984 – nr.4.
Gezicht ca. 1935. Eén deur, één raam,één dakkapel: een huis.
Tussen 1975 en 1978 werden de huisje gesaneerd en werd het interieur van de woningen uitgebreid door samenvoeging van twee leefruimten tot één woning en andere door een uitbouw achteraan. Nu worden de resterende 19 woningen in plaats van vijfentwintig, bewoond door, alleenstaande vrouwen en minder gegoeden. Echter van buitenaf zichtbaar door behoud van de oorspronkelijke venster- en deurindeling. Het Weeuwhof is sinds 26 januari 1987 beschermd als monument.
In het enge interieur, 4,40 - op 4,40 meter, had de bewoonster alles bij de hand. Vroeger een open haard, waarna een schouw met Leuvense kachel met een alkoof of bedstede. De vloer met rode kleigebakken tegels dateert nog uit de 18e eeuw. In alle huisjes werden de schouwen bezet met Poperingse Leeuwentegels uit de pottenbakkerij Louis Ver Elst (1893-1969) en Martha Dupont (1898-1979). Later werden de huisje aangesloten de gas- en kabeldistributie. Foto ca. 1935 uit het driemaandelijks heemkundig tijdschrift “Aan de Schreve” 14e jaargang 1984, nr.4. Foto van de prentkaart uit ca.1910, uitgegeven door druk. Saenen-Vanneste, Poperinge.
De meeste bewoonsters van het Sint-Annaplein waren kantklossters (streektaal : spellewerkege). Af en toe wat kloskant verkopen, zorgde voor een financieel extraatje.
Tot op heden is dit pand nog steeds eigendom van het O.C.M.W.: bewoond door alleenstaande vrouwen, mannen en minder begoeden.
Het Sint-Michielsgesticht
Was een gesticht waar in 1760 drie juffrouwen vanuit Ieper naar Poperinge kwamen om er een huis voor weesmeisjes te openen. Nadien een tehuis voor oude vrouwen en weesmeisje, de Zwarte Bonnetjes genoemd. Later de Openbare Bibliotheek en Kunstacademie. Nu staat het al jaren leeg.
Sint-Michielsgesticht Ca.1910.
Info: toerisme@poperinge.be
Web: www.poperinge.be
Tel: 057 34 66 76
U kunt gratis parkeren op de parking CC Ghybe langs de Werf vlakbij.
Bronnen:
- Het Weeuwhof van Poperinge, Willy Tillie - Driemaandelijks tijdschrift “Aan de Schreve”, Poperinge, 14e jaargang 1984 - Nr. 4, p.3-13.
- Historische gevels en gebouwen, Willy Tillie. Monumentenjaar 1975, Poperinge, p.56-57.
